“Doğduğu şehre nisbetle Zemahşerî olarak tanınan ve uzun süre Mekke'de yaşadığı için Cârûllah lâkabıyla anılan Ebu’l-Kasım Mahmud b. Ömer ez-Zemahşerî, özellikle Arap dili ve edebiyatı konusunda otorite kabul edilmiş ve aslen Arap olmamasına rağmen Şeyhu’l-Arabiyye (Arapçanın pîri) diye nitelendirilmiştir. Hadis, fıkıh, kelâm gibi ilimlerde de geniş bilgiye sahip bulunan ve bu alanlarda başucu niteliğinde eserler telif eden Zemahşerî’nin eserleri arasında el-Keşşâf’ın yeri bambaşkadır. Zemahşerî’nin Mu‘tezi

“Tarihçi, nesep bilgini, şair ve edip Ahmed b. Yahya el-Belâzürî el-Bağdâdî miladi 9. yüzyılda yaşamıştır. Fârisî olduğu düşünülen müellifin günümüze gelebilen iki eserinden biri olan Ensâbü’l-Eşrâf; Câhiliye devri, Hz. Peygamber’in hayat ve şahsiyeti, Hulefâ-yi Râşidîn ve Emevîler ile Abbâsîler’in ilk dönemi için önemli bir kaynaktır. Müellifin kendisi de Abbasî halifelerinden bazılarıyla mülâkî olmuş, onlarla iyi ilişkiler kurup yakın çevrelerinde bulunmuştur. İleri gelenler anlamındaki eşrâf kelimesini B

Riyâzî’nin Düstûrü’l-Amel’i ile başlayan Farsça-Türkçe ihtisas sözlüklerinden biri Ferheng-i Şu’ûrî’dir. Şu’ûrî Hasan Efendi bu eserini on iki yılda yazmış, 1092/1682 yılında tamamlamıştır. İbn Manzûr’un Lisânü'l-Arab adlı sözlüğüne nazire olarak yazılmış olan Lisânu’l-Acem, yani bilinen adıyla Ferheng-i Şu’ûrî, Farsça kelime ve darb-ı mesel hükmündeki mecazi kullanımların Osmanlı Türkçesi karşılıklarını içermektedir. Kelimelere mana verildikten sonra, ağırlıklı olarak Fars edebiyatından bazen de özellikle

Dünya tıp tarihinin en önemli eserlerinin başında gelen İbn Sînâ'nın el-Kânûn fî't-Tıb adlı eseri, tarih içerisinde pek çok şerh ve tercüme çalışmasına konu olmuştur. Bu çalışmaların zirvelerinden birisi de Osmanlı dönemi saray hekimi Tokadî Mustafa Efendi'nin (ö. 1782) Tahbîzu'l-Mathûn isimli tercümesidir. Tokadî bu çalışmasında, Şark tıbbının en hacimli vokabülerini içeren Kânûn'un söz varlığını ve bilhassa tıp terimlerini, gerek Kânûn şerhleri gerek ana tıp referansları gerekse lügatlerle izâha çalışmış,

16. yüzyılın önemli simalarından ve edebiyat-kültür hayatımızın velûd isimlerinden Muhyî-i Gülşenî'nin yazdığı eserlerden biri de şeyhi Ahmed Hayâlî'nin isteğiyle kaleme aldığı Menâkıb-ı İbrahim Gülşenî adlı eserdir. H. 977'de başlayıp 1013'te bitirdiği eser, menâkıbnâme olmaktan ziyade bir tarih eseri niteliğindedir. Eser, İbrahim Gülşenî ve çevresindekilerin hayat hikâyeleriyle birlikte Akkoyunlular yönetimindeki Azerbaycan'dan Osmanlı yönetimindeki Mısır'a kadar siyasi, tarihî, dinî,sosyal ve etnik durum

el-Kıstâsü'l-Müstakîm, Ebû Hâmid el-Gazzâlî'nin (ö.505/1111), İsmâilî-Bâtınî harekete ve dînî gerçeklerin sadece "masum bir imam"ın öğretmesiyle bilinebileceğini ileri süren, Hasan Sabbâh'a, genel olarak ise "Ta‘lîmiyye" adıyla bilinen sapkın akıma karşı mücadelesi çerçevesinde kaleme aldığı eserlerden biridir. el-Kıstâs aynı zamanda, Mi‘yâru'l-ilm ve Mihakku'n-nazar gibi diğer bir grup eseriyle birlikte Gazzâlî'nin dini ilimlerde yeni yöntem arayışı çerçevesinde mantık ilminin esaslarını Kur'ân'dan hareke

Seyyid Şerîf Cürcânî (ö. 819/1413), aklî ve naklî ilimler sahasında telif ettiği eserleriyle yaşadığı döneme damgasını vuran, sonraki yüzyıllarda bir otorite olarak etkisini devam ettiren çok yönlü âlimlerden biridir. Yazdığı eserler öylesine etkili olmuştur ki; sonraki âlimler onu es-sened (otorite), üstâzü'l-beşer (insanlığın hocası) ve el-aklü'l-hâdî aşer (on birinci akıl) gibi sıfatlarla nitelemiştir. Adudüddin el-Îcî (ö. 756/1355) tarafından telif edilen el-Mevâkıf; kendinden önceki ve devrindeki kelâ

Vankulu Lügati, Cevherî'nin kaleme aldığı ve es-Sıhâh diye meşhur olan Arapça sözlüğün Vankulu Mehmed Efendi (ö. 1000/1592) tarafından yapılmış tercümesidir. Eser 28 bâbdan, her bâb ise 28 fasıldan oluşmaktadır. Eseri değerli kılan yönlerden birisi, bir Osmanlı müellifinin kaleminden çıkıp matbaada basılan ilk kitap olmasıdır. Zira eser 31 Ocak 1729 (1 Recep 1141) tarihinde İbrahim Müteferrika tarafından yayına hazırlanarak neşredilmiştir. İslâmî ilimlerin ve şer?î hükümlerin Arapça ifadelerle dolu olduğund

Gerek Kur'ân-ı Kerîm'in tebliğ, hidayet, terbiye, teselli ve ibret amacıyla peygamber kıssalarına sıklıkla yer vermesi, gerekse Hz. Peygamber'in geçmiş kavimlerin başlarına gelenleri anlattığı hadislerin tedvini vesilesiyle, hicri 2. asırdan itibaren kısas-ı enbiyâ ile ilgili müstakil kaynakların ilk örnekleri oluşmaya başlamış, zamanla kısas-ı enbiya ilmî bir disiplin halini almıştır. Eski Türk edebiyatında kaleme alınmış kısas-ı enbiyâların birkaç istisna dışında tamamı mensurdur. Tespit edebildiğimiz il

Coğrafya ve astronomi konularına ait başlıklar altında tertip edilen 'Acâyibü'l-Mahlûkât ve Garâyibü'l-Mevcûdât adlı eser; günümüzde ilahiyat, astronomi, botanik, zooloji gibi bilimlerin alanı dâhilindeki birçok farklı konuya dair bilgiler içermektedir. Eski Yunan'da var olan, daha sonrasında da önemli eklemelerle birlikte Arapça ve Farsça tercümelerinin yapıldığı Acayibü'l-Mahlukat'ın Türkçe tercümeleri genellikle, Muhammed bin Mahmûd et-Tûsî es-Selmânî'ye ait Farsça telif eser üzerinden yapılmıştır. Tıpk