Kürtçede tasavvuf edebiyatının bir şaheseri sayılan Melayê Cizîrî'nin divanını anlamak ve ondaki derin ve lâhutî mana iklimine girebilmek için sadece Kürtçe dilini bilmek elbette ki yetmez. Çünkü geniş ve derin bir ilme, keskin bir marifete, zengin ve coşkun bir aşka sahip olan Cizîrî'nin şiirlerinde tarih, felsefe,estetik,tasavvuf,belâgat,nahiv, astronomi gibi fizik ve metafizik konular iç içe geçmiştir. Ancak Mela, bütün bunları varılması ve ulaşılması gereken bir noktaya doğru yöneltir,asıl maksuduna ve

Dîvân, 17. yüzyılda yaşamış Melâyê Cizîrî'nin yazdığı tek eserdir. Cizîrî'nin şiirleri metafizik ve ruhsal bir derinlik içermekle birlikte şairin sadece geleneğin getirdiği klişelere, mazmunlara yaslanmakla yetinmeyip metaforlara, alegorilere dayalı karmaşık ve çarpıcı bir düşünsel arka plan kurmayı ustalıkla başardığı görülür. Bu şiirlerde aşk ve güzellik kavramları bütünlük içinde, bir arada ele alınır. Şairin mistik tutkusu kendini açıkça gösterir. Araştırmacılar tarafından varlığın dört temel unsuruna