Tanzimat sonrası edebiyatımızda Endülüs yaygın bir konu idi. Abdülhak Hâmid de uzun bir zaman dilimi içinde bu konuyu beş eserinde incelemiştir: "Nazife", "Tarık yahut Endülüs´ün Fethi", "Tezer yahut Melik Abdurrahmannü´s-Sâlis", "İbn Musa yahut Zâtü´l-Cemal ve Abdullahü´s-Sagîr". Bu oyunların hepsi birbirine cevap niteliğini taşır. Aralarında en çok ilgi çekeni "Tarık" olmuştur. Tarık ve Tezer dışındaki metinler ilk kez bu ciltte yeni harflerle yayımlanmaktadır.

Bu cilt ile Dergah Yayınevi´nin 1979´da yayımlamaya başladığı Abdülhak Hamid´in Bütün Eserleri tamamlanmış bulunmaktadır. Elbette bu diziye, yazarın çeşitli tarihlerde yazdığı makaleleri, kendisiyle yapılan sohbetler de ayrı bir cilt olarak eklenebilir. Biz şimdilik sadece şiirleri, oyunları, hatıra ve mektuplarını yayımlayarak 14 ciltlik Abdülhak Hamid Tarhan´ın Bütün Eserleri´ni okuyuculara sunmuş bulunuyoruz. Bu son cilt onun ilk ve son eserini bir araya getirmektedir. Macera-yı Aşk ile başlayan yazarlığ

Hamid, "İlhan, Turhan, Tayflar Geçidi, Ruhlar bu dört eser yekdiğerine merbut gibidir. Ve hepsine birden "Kanbur" unvanı verilebilir. Çünkü en mühim müessir odur." demektedir. Bundan dolayı bu eserlerin devamı olan Arziler ile birlikte hepsi "Kanbur" adıyla yayımlanmaktadır. Bu eserleri Hamid´in 1908´den sonra yazdığı son eserleridir. Dili, bütün sadeleşme hareketlerine karşı koyarcasına çok oyunlu ve eskidir. Hamid tıpkı Makber´de Garam´da olduğu gibi günah-ceza, hayat-ölüm, iyi-kötü zıtlıklarını işler.