Sûfîlerce seyr ü sülûk olarak adlandırılan insan-ı kâmil olma süreci, Mevlânâ'ya göre bir benlik dönüşümüdür. Bu dönüşümle tüm var oluşu anlamlı kılacak temel hakîkatin farkına varılır. Mevlânâ?nın ilahî kimyâ dediği bu tekâmül sürecinde insan, doğasındaki ilahî sonsuzluğu aktif hale getirebilir. Kendi varlık potansiyelinin zirvesine yücelebilir. Doğu'da ve Batı?da birçok etüdün konusu yapılmasına rağmen Mevlânâ'nın insana dair bu temel öğretisi, günümüz insanına yeterince sunulamamıştır. İlgili sözlerinin

Ârif'in kalbi genişleyerek öyle bir mertebeye ulaşır ki içindeki şeyler de dâhil arşın yüz milyon katı genişliğinde bir şey, ârifin kalbinin köşelerinden bir köşede bulunsaydı ârif onu hissetmezdi. Çünkü yere göğe sığmadığı bildirilen Hakk'ı, ârifin kalbi istiâb etmişken ve bu ilgili kudsî hadisin işaretiyle sabit iken kalp yine de kanmamıştır. O halde Hakk'ı sığdıran ârifin kalbi Hakk'ın vasıflarından ve mahlûkatından daralmaz. O halde ey dinleyen! İş (emr) nasıl olur. Şu halde sen varlığını bil, sen kim

İnsanoğlu, eşyayı ölçme girişiminin sonucunda sayıyı fark eder, daha sonra âlemin sayısal bir düzen üzerine kurulu olduğunu anlar. Her toplumun sayıyı düşünüp sembolleştirmesi, bu bilginin Allah vergisi olarak doğamızda var olduğuna işaret etmektedir. Sayılar, âlemin kozmik dilidir. Bu yüzden evrendeki varlıkların sırrı, bu dilin çözülüp anlaşılmasıyla bilinebilir. Nitekim İbnü'l-Arabî de sayının ilâhî mertebeden sırlar taşıdığını belirtmekte ve sayının ilkelerinden hareketle varoluşun ilâhî sırlarının bili