Kafkasya'da Ermeni meselesinin ortaya çıkışı ve geliş-
mesi 19. yüzyılın sonu ile 20. yüzyılın ilk yıllarına tesadüf
eder. Söz konusu dönemde Osmanlı coğrafyasına ilaveten,
Kafkasya'yı yeni faaliyet alanı olarak belirleyen
Ermeni din kurumları ve komiteleri, asıl amaçları olan
Çarlık yönetiminin el koyduğu Ermeni vakıf ve okul gelirlerinin
iadesini sağlamak ve Kafkasya'da Ermeni çoğunluğa
sahip bölgeler oluşturmak için silahlı mücadeleye
girmişlerdir. İçinde yaşadığımız şu yıllarda insanların
kafasını bazı sorular meşgul etmektedir: Acaba sözü
edilen amaçlardan özellikle ikincisinin doğrudan hedefinde
bulunan Kafkasya Müslümanları söz konusu
dönemde nasıl bir siyaset izlemiş ve ne tür stratejiler
geliştirmişlerdi? Ermeni komitelerinin silahlı saldırılarına
karşı kendilerini savunmak için ne tür yöntemlere
başvurmuşlardı? Kafkasya'nın temel unsurlarına dil, din
ve ırk olarak en yakın olan Osmanlı Devleti bölgede olup
bitenlere nasıl yaklaşmıştı? Kafkasya'daki Ermeni olayları
Osmanlı-Rus askerî ve siyasî ilişkilerine nasıl yansımıştı?
II. Abdülhamid yönetimindeki Osmanlı Devleti'nin Rusya
nezdindeki diplomasi mücadelesi olayların yatışması için
yeterli olmuş muydu? Bu ve benzer soruların neredeyse
tamamının yanıtını, bu kitabın sayfalarında yayımlanan
arşiv belgelerinde bulmak mümkün. Kafkasya'daki
Ermeni dinî kurumları ile komitelerinin hangi koşullarda
ve nasıl teşkilatlandığı, bölgenin geleceğiyle ilgili ne tür
siyasetler ve faaliyetler yürüttükleri, ne gibi plan ve
projeler tasarladıkları gibi konular bu kitapta aydınlığa
kavuşmaktadır. Bu nedenle elinizdeki eser hem alanının
araştırmacıları hem de geçmişin günümüze yansımalarıyla
günümüz sorunlarının geçmişteki izlerini merak
eden çağdaş okurlar için ana kaynak durumundadır.

Okuyucu Yorumları