Gazzâlî sonrasında tasavvuf iki alanda geniş bir literatür ortaya çıkardı: Birincisi nazari düşüncenin işlendiği mensur metinlerdir. Bu alanın en önemli isimleri İbnü'l-Arabî ve Konevî'dir. İkinci literatür ise şiir ve hikaye diliyle ortaya çıkan ve ilkine göre yaygın ve etkili olan bir literatürdür. Bu alanda Arapça yazanlar arasında İbnü'l-Fârız, Farsça yazanlar arasında Celaleddin Rumi, Feridüddin Attâr, Türkçe yazanlar arasında Yunus Emre en iyi bilinen örneklerdir. Şiirle düşüncelerini anlatan sûfîler

Sufiler insanı anlatmak için ibnü'l-vakt, yani vaktin oğlu demişlerdi. Önemli bir düşünceyi içeren bu ifadenin, çağımızda geçmişten ve gelecekten soyutlanarak yaşadığı anda hapis kalmış ve bu anın dışındaki her şeyi önemsiz sayan insanı anlatacağını hiç düşünmemişlerdi herhalde. Çağdaş insanı anlatan en iyi ifadelerden biri, onu insanlık ailesinden kopartarak, belirli bir zaman dilimine hapseden bu yaşanan ana ve şimdiye hapsedilmişlik ve kuşatılmışlık olabilirdi. Bu durum tarih anlayışının ve düşüncenin et

Karanlık odada bulunan insanlar bir fili nasıl tanıyabilir? Soruyu ?körlerin fili anlama çabası' olarak da kurgulayabiliriz. Körler bir fili nasıl tanır? Hiç kuşkusuz duyularının verisiyle! Peki sonra ne olur: Herkes kendisine göre ?fil şudur' diyecek ve bitmez tükenmez bir tartışma başlayacak. Ta ki odanın dışındaki birisi filin bütünü hakkında bilgi getirene kadar tartışma devam eder. Dini düşüncede odanın dışındaki veya gözleri açılmış olan kişi peygamberdir. ?Dini düşünce' peygamber rehberliğinde mutlak

Kitapta İslam düşüncesinin ve bilhassa tasavvuf düşüncesinin olgunluk devri olarak nitelenen 12-14. asırlarda Anadolu'daki düşünce hayatının başlıca temsilcileri ve literatür hakkında değerlendirmeler yapılıyor. Bu bağlamda özellikle İbnü'l-Arabî, Sadreddin Konevi ve takipçileri, görüşleri ve etkileri açısından inceleniyor. Sadreddin Konevi'nin tasavvufa teorik çerçeve kazandırarak tasavvufu metafizik haline getirmesi, tasavvuf ilmini bilim hiyerarşisinin zirvesine yerleştirmesi inceleniyor.

Vahdet-i vücûd, İbnül-Arabî tarafından sistematik hale getirilen ve kendisinden sonra başta Fusûsul-Hikem şarihleri olmak üzere, pek çok sûfi-müellifin tasavvufla ilgili görüşlerinin merkezini oluşturan bir varlık tasavvurudur. İbnül-Arabî ve SadreddinKonevînin Tanrı-âlem irtibatını açıklamayı hedef alan, varlık, insan ve âlem görüşleri bu temel kavram ekseninde tahlil edilebilir. Büyük şair-sûfi Abdurrahman Câmi, Konevînin ifadeleri olmadan vahdet-i vücûdu anlamanın mümkün olmadığından söz eder. İşte Konev

İbnü'l-Arabî ve Sadreddin Konevî öncülüğünde 13. asırda teşekkül eden metafizik geleneğin hiç kuşkusuz en önemli eseri Fusûsu'l-Hikem'di. Fusûsu'l-Hikem'in temel meselesi Allah-insan-âlem ilişkilerini ahlakın ideal örnekleri mesabesindeki peygamberler üzerinden tahlil etmek. Geleneğin temel düşüncelerini anlatan Fusûsu'l-Hikem, İslam coğrafyasının farklı mekân ve zamanlarında hakkında yazılmış şerhler, bu şerhler ekseninde gelişmiş ikincil literatür ve yol açtığı polemiklerle İslam mirasıyla metafizik gelen